Home

Maria Cristina

Autobiografie

Boeken en brieven

Fotogalerij

 

ARTIKELEN

 

door Maria Cristina Giongo

 

Delft (Nederland), juli

 

Een speciale trein die nergens heen gaat.

Met slechts één doel: patiënten, lijdend aan de ziekte Alzheimer, te helpen de verveling en de troosteloosheid te doorstaan.

 

Dit is het meest ultieme en het meest originele middel tegen de dementie:

een idee, gelanceerd door SKOR, een gerenommeerde Nederlandse organisatie die kunstprojecten ontwikkelt voor openbare ruimten, met subsidie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

“Eén van de doelen van onze stichting”, zegt Tom van Gestel, hoofdcoördinator van SKOR, “is de zieken helpen door hen kunst aan te bieden. Ja, kunst als medicijn. En we hebben twee bekende kunstenaars, Lino Hellings en Yvonne Dröge Wendel, verzocht om iets voor de mensen te creëren die door deze, in toenemende mate invaliderende dementie getroffen worden”.

 

Het resultaat?

We praten erover met Yvonne Dröge Wendel zelf, 47 jaar oud.

“Lino Hellings (die ook socioloog is) en ik hebben gewerkt gedurende anderhalf jaar om dit project, dat uniek is op de wereld, te vervolmaken.

De eerste stap is om de wensen van zulke patiënten te begrijpen en in diepgaand contact met hen te komen.

Geen makkelijke onderneming, door de cognitieve achteruitgang en het ernstige gebrek aan geheugen van de patiënten.

“In het begin hebben we hen beziggehouden met korte cursussen om dingen van vilt te maken, onder het voorwendsel hen beter te kunnen observeren”, legt Yvonne ons uit.

“Bij dit onderzoek hebben we ook de familie ingeschakeld en het verplegende personeel, en de uitverkoren groep van de vroege ochtend tot aan de late avond bestudeerd, we aten met hen, en ontspanden met hen.”

 

De cruciale ontdekking

 

Na zes maanden komt de belangrijke conclusie: “ het is niet waar dat de Alzheimerpatiënten de behoefte voelen om constant gestimuleerd te worden, zoals we aan het begin van het experiment dachten.

Integendeel: er zijn mensen die ons vragen om gewoon met rust gelaten te worden.

Ze irriteren zich als er teveel vragen gesteld worden, en raken gestresst als je ze wilt betrekken in een te moeilijke activiteit”, merkt Yvonne op.

“Op een dag zei een bejaarde vrouw dat ze helemaal geen zin had in werken met vilt: ze had haar hele leven al aan haar werk gewijd en nu claimde ze het recht om niets te doen...

Het waren deze woorden: “niets doen” die bij ons een lampje deden branden.

 

Daar is de uitweg: we moesten een vorm van “dolce far niente”creëren, die toch niet zou vervelen”.

 

“Geleidelijk aan is het idee van een treinreis als vorm van niet-geestdodende inactiviteit belichaamd. Om te leven als in een virtuele reis, alleen of samen met je dierbaren.

Ja: in een fictieve treincoupé.”

 

“We hebben gekozen voor moderne en comfortabele zitplaatsen: van namaakleer, dat makkelijk schoon te maken is en voornamelijk in de kleur grijs, een kleur die je niet gauw beu wordt”, vervolgt de Nederlandse kunstenares.

 

“Vanuit een rijdende trein hebben Lino en ik toen typisch Hollandse landschappen gefilmd.

Maar geen wegen of rijen huizen: die vragen een krachtsinspanning om de beelden te interpreteren, waarbij de kans ontstaat dat de zieken angstig worden. We hebben ons integendeel beperkt tot opnames van de lucht, bomen en wolken: eenvoudige scènes, essentieel om voor een troostgevend gevoel van rust te bezorgen”.

De beelden snellen voorbij op vier grote schermen.

“We hebben behoorlijk wat tijd besteed aan de zorg voor de technische details: in principe voor het synchroon lopen van alle vier de schermen, om de indruk te wekken dat men zich werkelijk in een rijdende trein bevindt”.

 

“Verder is aan één kant van de fictieve coupé een enkele rij stoelen geplaatst, maar aan de andere kant zijn er dubbele plaatsen, zodat de patiënten naast hun familie kunnen zitten.

Ook het rumoer van de rijdende trein is waarheidsgetrouw, maar op zachte toon weergegeven, om niet storend te worden.

 

Een waar succes

 

Het initiatief van de twee kunstenaars heeft groot succes geoogst.

Volgens de medisch specialisten blijkt het van aanzienlijke therapeutische waarde te zijn, vooral voor de bewoners die agressief worden als ze naar huis willen en voor een gesloten deur komen te staan.

En wat doet het verplegend personeel dan in zo’n geval?

Het nodigt de patiënt uit voor een virtuele tour, vraagt de patiënt om “ in de wagon te stappen”, waar de reiziger van de thee kan nippen of zelfs de maaltijd kan gebruiken, zoals in een restauratiewagen. En met zo’n behandeling, verzekert de medische staf, keren ze onspannen en rustig weer terug na een hele dag “ reizen”. Nog steeds ervan overtuigd onderweg naar huis te zijn.

Overigens, dat is onmiskenbaar: er zijn heel veel mensen die gewoon in de ban zijn van de aantrekkingskracht van treinen en stations.

Een aantrekkingskracht die de psychologen interpreteren als een zoektocht naar ontsnapping, de zucht naar vrijheid. Dat kan ook genezend werken.

 

Een voorbeeld om te volgen

 

Een belangrijke vraag: maar zulke experimenten zijn toch alleen mogelijk in landen als Nederland, die de hoogst mogelijke economische voorzieningen hebben?

Nee: het is niet alleen een financiële kwestie maar ook de politieke cultuur.

Ronald Plasterk, de nieuwe Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 51 jaar, is een geniale en vooruitstrevende man: hij is onderzoeker geweest in Moleculaire Biologische laboratoria te Cambridge, privaatdocent in de Moleculaire Genetica aan de Universiteit te Amsterdam.....

En nog heel veel titels prijken op zijn Curriculum.

 

Zoals wordt gezegd: als creativiteit en verbeeldingskracht een integraal deel van de samenleving worden, verloopt alles snel... als een trein!

 

Maria Cristina Giongo

 

Vertaald door: drs. A.Versteeg-Mostert