‘Mensen hebben daglicht nodig’
Door RIEKS HOLTKAMP
Depressiviteit is een van de meest voorkomende psychische aandoeningen in de wereld. Maar tegelijkertijd ook de
meest onderschatte ziekte, zegt Cristina Linsen-Giongo. De Italiaanse journalist. afkomstig uit een Milanese artsen-familie, raakte toen ze in Nederland kwam geïnteresseerd in de Nederlandse aanpak van de psychiatrie.
In Italië was in 1978 de Wet 180 van kracht geworden. Ook wel de Wet Basaglia genoemd. naar de ontwerper ervan.
Italiaanse doet onderzoek in de Grote Beek
Op grond van deze wet, die bedoeld was om de psychiatrische zorg in Italië te hervormen, werden de publieke psychiatrische ziekenhuizen gesloten. De maatschappij diende de psychiatrische patiënten zelf op te vangen. Reguliere ziekenhuizen dienden alleen voor opvang van noodgevallen.
In Italië en in de rest van Europa waren de meningen over deze ‘Psychiatria Democratica’ sterk verdeeld. Links was er sterk voor, omdat psychiatrische ziekenhuizen werden gezien als symbool van de onderdrukking van de burger door de staat. Rechts was tegen omdat door de sluiting de openbare orde het gevaar liep ernstig verstoord te worden.
,,De gedachte achter de wet was misschien niet slecht”, zegt Cristina Giongo. ,,Maar je kunt geen psychiatrische zieken huizen sluiten als je geen structuur hebt om patiënten op te vangen. De gewone ziekenhuizen waren hier niet voor uitgerust. Psychiatrische patiënten raakten in gevecht met andere patiënten en verplegend personeel. Mijn vader, die ziekenhuisdirecteur was, is ook een keer aangevallen. Het gevolg van de Wet 180 was dat ouders hun schizofrene kinderen weer in huis kregen en maar moesten zien hoe ze het redden.”
Slachtoffer
Cristina Giongo werd zelf slachtoffer, toen zij als tv-presentatrice, ze was drie jaar lang elke dag op tv in een Italiaanse variant van Twee Vandaag, met de dood werd bedreigd door een schizofrene jongen. E1ke avond om twee uur belde hij op, met de aankondiging dat hij mij zou gaan doden: ‘Je bent veel te lief voor deze wereld’, gaf hij als argument. Ik kreeg politiebescherming, maar ik had ook medelijden met hem. Het was zo’n knappe jongen. Ik heb eens met zijn moeder gesproken. Als hij een aanval kreeg dan ging hij twee dagen naar het ziekenhuis en dan kwam hij weer thuis.”
Toen de liefde haar in 1982 naar Nederland bracht, raakte ze geïnteresseerd in de psychiatrische hulp in Nederland. Bij de Grote Beek in Eindhoven ging ze stage lopen om te indrukken op te doen en eventueel een boek te schrijven. Maar ze raakte in verwachting van haar eerste zoon. Vier jaar later werd haar tweede geboren en het programma raakte op de achtergrond. Wel bleef ze actiefvoor Italiaanse kranten en tijdschriften, schreef drie boeken en ging bovendien hier in Eindhoven cursussen Italiaans verzorgen. ,Je moet niet alleen de taal leren, maar tegelijk ook de cultuur. Bij mijn lessen drinken we ook een glaasje wijn en eten we taart. Je moet er de tijd voor nemen”, is haar recept.
Maar na twintig jaar werd haar belangstelling opnieuw gewekt door psychiatrische ziekten. Ze kreeg opnieuw zin in haar oude plan om een boek te schrijven over de Nederlandse aanpak van de psychiatrie en besloot weer contact te zoeken met de Grote Beek.
Ik had zelf inmiddels een scheiding achter de rug en wist hoe dicht je aan de rand van een depressie kunt komen. Over het algemeen zoeken mensen veel te laat hulp wanneer ze depressief zijn. Goede medicijnen -maar geen prozac of slaaptabletten- kunnen je weer een eind op de goede weg helpen, zodat je weer zin krijgt om naar buiten te gaan, boodschappen te doen of de bioscoop bezoeken.”
Depressiviteit is een zeer onderschatte ziekte, vindt Giongo. ,,Je kunt bijvoorbeeld aan mannen heel goed zien of ze een depressieve moeder hebben gehad. Je kunt dat zien aan de manier waarop ze met vrouwen omgaan. In hun doen en laten zijn ze volkomen onecht. Ze nemen als het ware een kunstmatige identiteit aan, gedragen zich totaal anders dan hoe ze in werkelijkheid zijn.”
Volgens haar is de verklaring tamelijk simpel ,,De moeder is voor het kind het eerste contact met de wereld. Knuffelen en in de arm nemen zijn ontzettend belangrijk. Dat is voor de latere ervaring van het kind van enorm groot belang. Maar een kind dat die liefde niet krijgt omdat de moeder depressief is en die tengevolge van die depressiviteit alleen met zichzelf bezig is, ontwikkelt een gedrag dat er helemaal op gericht is om van de moeder een bedankje te krijgen of een zoen. Net zo lang totdat hij zijn eigen identiteit is verloren. Kortom hij ontwikkelt een valse identiteit. Vroeg of laat wreekt zich dat.”
Grijze lucht
Cristina Giongo zou geen Italiaanse zijn als ze niet constateerde dat het weer in Nederland ook niet altijd meewerkt. In Nederland heb je zoveel dagen dat je alleen maar grijze lucht ziet. Mensen hebben licht nodig. In Italië heb je (natuurlijk) veel meer zon. Italianen leven veel meer buiten en tonen ook veel meer hun gevoelens. Als je een Nederlander vraagt hoe gaat het, zal hij altijd antwoorden:
goed, ook al gaat het heel slecht. Een Italiaanse zal op diezelfde vraag hartgrondig zeggen: Niet goed. Mijn man is vreemdgegaan. ”
